Welke omstandigheden en welk docentengedrag dragen bij aan de betrouwbaarheid van een vragenlijst bij klassikale afname?

  • Gepubliceerd:

Het weinige onderzoek naar afname van klassikale vragenlijsten laat zien dat studenten minder twijfels hebben over de vertrouwelijkheid van hun gegevens als er een onderzoeker aanwezig is. Als ze ruimer tijd hebben om de vragenlijst in te vullen, ronden meer studenten de vragenlijst af. Uit onderzoek buiten het onderwijs blijkt dat bij het individueel afnemen van vragenlijsten de resultaten betrouwbaarder zijn als de vragen verduidelijkt worden voor respondenten. Het kan dus behulpzaam zijn, als docenten vragen verhelderen bij klassikale afname van een vragenlijst.

De betrouwbaarheid van een vragenlijst zegt iets over consistentie, ofwel de mate waarin resultaten hetzelfde zijn als de vragenlijst – onder dezelfde omstandigheden – wordt herhaald. Als het gaat om betrouwbaarheid bij het afnemen van vragenlijsten in verschillende klassen, is het van belang dat de omstandigheden in voldoende mate vergelijkbaar zijn zodat in alle klassen hetzelfde wordt gemeten.

Reflectie op omstandigheden en docentengedrag

Contextfactoren, omstandigheden en gedragingen van onderzoekers, studenten of docenten bij afname van vragenlijsten, zijn nauwelijks onderwerp van zelfstandig onderzoek. Tijdens een van de weinige uitzonderingen waarbij wel reflecties plaatsvonden, vulden studenten klassikaal vragenlijsten in, terwijl er al dan niet een onderzoeker naast de eigen docent aanwezig was.

Studenten die de vragenlijst invullen terwijl er een onderzoeker bij is, uiten minder vaak zorgen over de vertrouwelijkheid van de uitkomsten dan studenten waar geen onderzoeker bij aanwezig is. Het is mogelijk dat bij een meer gevoelig onderwerp, zoals seksuele voorlichting, dit een grotere rol speelt dan bij bijvoorbeeld vragen over tevredenheid over school. Wanneer studenten meer dan een half uur de tijd hebben de vragenlijst in te vullen, ronden ze die vaker af, dan wanneer er minder dan een half uur voor wordt uitgetrokken.

Diepere reflectie op omstandigheden en docentengedrag

Ook andere aspecten hebben mogelijk invloed op de uitkomsten. Voorbeelden zijn enthousiasme van docenten, klassennormen, en de relatie tussen onderzoeker en studenten. Bij docenten die het onderzoek minder belangrijk achten, zijn studenten vaker afwezig bij de afname van de vragenlijst, dan bij docenten die wel belang hechten aan het onderzoek.

Studenten vullen graag een vragenlijst in als ze een vak dat ze minder leuk vinden, daardoor kunnen overslaan. Ook beantwoorden ze de vragenlijst enthousiaster als ze zich geen zorgen hoeven te maken over ander schoolwerk. Het is echter onduidelijk wat dit betekent voor de betrouwbaarheid van de vragenlijst.

Vragen verhelderen versterkt betrouwbaarheid resultaten

De manier waarop een vraag wordt gesteld, beïnvloedt het antwoord. Kleine afwijkingen in de bevraging kunnen andere resultaten opleveren. Verschillende mensen kunnen dezelfde vraag anders interpreteren.

Als vragen online of op papier beschikbaar zijn, vult een respondent vaak zelf de vragenlijst in. Wordt een vragenlijst via de telefoon of in fysieke aanwezigheid afgenomen, dan stelt een interviewer de vragen. Toch bieden deze vormen van standaardisatie geen garantie dat respondenten de vragen op dezelfde manier interpreteren. Het kan behulpzaam zijn als de interviewer de vraag tijdens de afname toelicht. Het is belangrijker dat de bedoelde betekenis van de vraag overeenkomt, dan dat dezelfde woorden gebruikt worden. Van belang is om interviewers te trainen op de betekenis van de vragen, zodat zij dezelfde uitleg en toelichting geven.

De docent als interviewer

Bovenstaande bevindingen zijn voorzichtig te interpreteren voor het onderwijs, voor docenten die in de klas een vragenlijst afnemen. Mogelijk is het behulpzaam als een docent bepaalde aspecten toelicht, om te bevorderen dat studenten vragen op dezelfde wijze interpreteren. Net als voor de interviewers, is het belangrijk dat de docenten een gemeenschappelijk beeld hebben bij de bedoelingen van de vragen, zodat studenten deze uniform interpreteren.

Meer weten?

Lees het volledige rapport opgesteld als antwoord op deze vraag, inclusief geraadpleegde bronnen.

Dit antwoord is tot stand gekomen met dank aan Sandra Wagemakers (kennismakelaar Kennisrotonde).


Ga je het antwoord gebruiken in het onderwijs?
Wat vind je van de leesbaarheid van het antwoord?

Privacyverklaring

Wij gaan zorgvuldig om met persoonsgegevens. Lees hierover meer in onze privacyverklaring.